Josep Borrell, Bộ trưởng Ngoại giao EU nói rằng hệ thống toàn cầu do Mỹ
dẫn đầu đă đến hồi kết thúc và Châu Âu cần phải thay đổi chiển lược với
Trung Quốc.
Josep Borrell, người đứng đầu bộ phận đối ngoại của EU, nói với một nhóm
các nhà Ngoại giao Đức hôm thứ Hai rằng thế kỷ châu Á đă đến đánh dấu sự
kết thúc của hệ thống toàn cầu do Mỹ đứng đầu. Lời cảnh báo được đưa ra
trong một cuộc thảo luận về việc làm thế nào để tiếp bước giữa Mỹ và
Trung Quốc.
“Các nhà phân tích từ lâu đă thảo luận về sự kết thúc của hệ thống do
Hoa Kỳ lănh đạo và sự bắt đầu của thế kỷ châu Á. Điều này đang xảy ra
ngay trước mắt chúng ta”. Ông nói thêm rằng đại dịch corona có thể được
coi là một bước ngoặt, và rằng “áp lực phải chọn lựa đang gia tăng”.
Lời nhận xét này dường như xác nhận rằng EU sẽ tiến nhanh sang hướng độc
lập và cứng rắn hơn với Bắc Kinh. Ông nói rằng 27 quốc gia EU “nên theo
đuổi lợi ích và giá trị của chúng ta và tránh bị lợi dụng lẫn nhau”.
Ông nói thêm:“Chúng ta cần áp dụng một chiến lược mạnh mẽ hơn đối với
Trung Quốc, họ cũng đ̣i hỏi mối quan hệ tốt hơn với châu Á dân chủ”.
EU đă miễn cưỡng chấp nhận lập trường đối đầu của Donald Trump đối với
Trung Quốc, nhưng cuộc tấn công của Bắc Kinh vào nền độc lập của Hồng
Kông, việc Bắc Kinh ngày càng sẵn sàng bắt tay với phe dân túy châu Âu,
cũng như từ chối mở cửa thị trường đă dẫn đến sự thay đổi quan điểm,
theo giới phân tích.
Phó Chủ tịch điều hành Uỷ ban EU Margrethe Vestager cũng là một nhân vật
quan trọng trong cách thức châu Âu đối xử với Trung Quốc trong tương lai.
Gần đây, bà đă chỉ ra những ǵ mà bà cho rằng đă thiếu tương hỗ.
Bà giải thích:“Ở miền tây Đan Mạch nơi tôi lớn lên, chúng tôi được dạy
rằng nếu ta mời khách ăn tối và họ không mời lại, th́ ta sẽ không mời
nữa”. Bà nói rằng châu Âu cần ‘phải quyết đoán và tự tin hơn".
Châu Âu đă hết ngây thơ
Borrell trước đây thừa nhận rằng EU đă ngây thơ trong một số khía cạnh
về Trung Quốc, nhưng ông nói rằng t́nh trạng này đă kết thúc. Trong một
bài báo được đăng trên nhiều tờ báo châu Âu trong tháng này, ông đă hối
thúc áp dụng kỷ luật tập thể nhiều hơn đối với Trung Quốc.
Đă có nhiều chính trị gia cao cấp ở Pháp và Đức ngày càng lên tiếng chỉ
trích Trung Quốc hơn, v́ nhận thấy âm hưởng từ việc Nga t́m cách chia rẽ
EU thông qua thông tin sai lệch hoặc gây bất đồng giữa những thành phần
dân tuư cánh hữu vốn có ác cảm với Cộng sản Trung Quốc.
Không ai biết “chủ nghĩa hiện thực mới” này sẽ cho phép EU thay đổi mối
quan hệ kinh tế với Trung Quốc nhiều đến mức nào. Hàng nhập khẩu hàng
ngày của EU từ Trung Quốc lên tới một tỷ Euro, nhưng các nhà kinh tế cho
biết đă có dấu hiệu cho thấy một số giao dịch sẽ không tiếp tục.
Đa dạng đă trở thành mật khẩu cho nhiều vấn đề từ chuỗi cung ứng đến an
ninh viễn thông. Borell cho biết ông rất ngạc nhiên khi phát hiện ra
rằng tất cả nguồn cung cấp thuốc paracetamol ở châu Âu đều đến từ Trung
Quốc. Nội các Đức đă phê duyệt dự luật mới để ngăn chặn các công ty y tế
nước ngoài mua lại các công ty y tế.
Bộ trưởng Tài chính Pháp của Bruno Le Maire cho biết: “Một số công ty
rất dễ bị tổn thương, một số công nghệ rất mong manh, các đối thủ nước
ngoài có thể mua giá rẻ. Tôi sẽ không để điều đó xảy ra”.
Mối quan hệ giữa Thuỵ Điển với Trung Quốc cũng gần bị đổ bể
Andrew Small, nhà nghiên cứu chính sách cao cấp tại Hội đồng quan hệ đối
ngoại châu Âu, cho rằng cho đến tận gần đây, Bắc Kinh vẫn có thể trốn
tránh đằng sau sự nghi ngờ của EU đối với Nga.
Ông viết:“Điều này là do sự tương phản mà các quốc gia Châu Âu phát hiện
ra giữa Trung Quốc và Nga. Theo quan điểm này, mặc dù Nga chủ động thù
địch với EU, Trung Quốc t́m cách cản trở sự thống nhất của EU bằng một
loạt các vấn đề chủ nghĩa Đại hán; trong khi Nga tạo ra sự hỗn loạn,
Trung Quốc lại là chỗ dựa trong cơn khủng hoảng; Nga đang lan truyền
thông tin sai lệch, nhắm vào các công dân châu Âu và cố gắng đưa phe dân
túy lên nắm quyền, Trung Quốc lại tập trung vào quản lư h́nh ảnh tích
cực và nắm bắt giới tinh hoa đằng sau hậu trường”.
Rốt cuộc, Trung Quốc đă giúp Châu Âu phục hồi kinh tế năm 2007-2008 bằng
cách mua nợ và tài sản sau khủng hoảng tài chính. Bắc Kinh không tham
gia với Nga để cùng với Nigel Farage cổ suư tách Anh ra khỏi EU và cũng
tránh hỗ trợ Nga trong vấn đề Ukraine.
Ước muốn cứng rắn đối với Trung Quốc của EU cũng đă bị các phương thức
của Trump ḱm hăm, cũng như nỗi lo rằng nếu EU hoàn toàn từ bỏ Trung
Quốc, th́ Trump sẽ trở thành đối tác chính của EU.
Mùa xuân năm 2019 có sự thay đổi quan trọng, khi châu Âu thất vọng v́
những khó khăn khi thâm nhập vào thị trường Trung Quốc và cảnh giác sự
lănh đạo dân tuư của Tập Cận B́nh, EU gọi Trung Quốc là “đối thủ hệ
thống đang t́m cách thúc đẩy mô h́nh quản trị thay thế” trong một tài
liệu chiến lược mang tính bước ngoặt.
Thậm chí hiện nay Trung Quốc c̣n sử dụng các bằng chứng của Bộ Ngoại
giao Hoa Kỳ đế cho thấy sự tương đồng với quan điểm của họ.
Châu Âu thay ḷng đổi dạ
Nhiều yếu tố đă làm khiến EU thay ḷng đổi dạ.
Với sự suy thoái kinh tế của chính Trung Quốc, những lợi ích dự kiến từ
sáng kiến Vành đai và Con Đường của Trung Quốc phần lớn đă không thành
hiện thực. Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Latvia, Edgars Rinkēvičs, nói: “Thời
của lạc quan lăng mạn đă kết thúc”.
“Bốn năm trước, Trung Quốc chỉ nói đến đến kinh tế, thương mại, “Vành
đai và Con đường”, và đầu tư thêm. Hiện giờ, Trung Quốc đă ‘cân bằng hơn’”
–Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố trong một lần vận động thay
đổi đặc biệt và kêu gọi châu Âu xem Nga là đồng minh.
Nhưng vẫn chưa lập tức rơ ràng chiến lược của năm 2019 sẽ được diễn giải
ra sao ở mức độ quốc gia, Cùng thời điểm chiến lược được ban hành, Ư đă
trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên kư kết biên bản ghi nhớ đầu tư “Vành
đai và Con đường” với Trung Quốc. Nhiều nước châu Âu cho phép Huawei vận
hành mạng 5G của họ.
Bản thân Bắc Kinh hy vọng sẽ ngăn chặn sự suy giảm trong quan hệ với EU,
tuyên bố năm 2020 sẽ là năm Châu Âu với hai cuộc họp thượng đỉnh lớn và
nhiều lễ kư kết. Trung Quốc cũng tiếp tục ve văn nhóm 17+1 là các quốc
gia Đông Âu.
Philippe Le Corre, một nhà nghiên cứu tại Quỹ Carnegie, nói rằng
Covid-19 đă “thay đổi” nhận thức của châu Âu về Trung Quốc.
Chính sách ngoại giao phản tác dụng
“Chính sách ngoại giao của Trung Quốc đă phản tác dụng. Họ không công
nhận sự giúp đỡ ban đầu của châu Âu dành cho họ, có lẽ v́ chính quyền
Bắc Kinh không thoải mái nhận sự giúp đỡ của nước ngoài. Và lại c̣n có
các video giả về người Ư ở Rome hát quốc ca Trung Quốc. Thật kỳ quặc”.
Có ư kiến cho rằng Bắc Kinh dường như đă quyết định sử dụng châu Âu cho
cuộc chiến thông tin tại thời điểm châu Âu đang lún sâu trong áp lực nội
bộ để cho thấy sự bất cập của nền dân chủ phương Tây.
“Điều đó chưa đủ để tuyên bố rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc thành công;
và những đảng khác là thất bại”, ông nói.
Borrell gọi “chính trị hào phóng” của Trung Quốc là khoe mẽ và cơ quan
Dịch vụ Hành động Đối ngoại Âu Châu của EU đă đáp trả khi cáo buộc Trung
Quốc thực hiện một ‘chiến dịch tuyên truyền sai lệch toàn cầu nhằm
chuyển hướng các cáo buộc về dịch bệnh và cải thiện h́nh ảnh quốc tế của
Trung Quốc’”.
Thái độ của Trung Quốc cũng phản tác dụng với dư luận châu Âu. Một cuộc
thăm ḍ do nhóm chuyên gia Colber Foundation thực hiện, đă tiết lộ rằng
71% người Đức tin rằng “nếu Trung Quốc minh bạch hơn thị đă có thể giảm
nhẹ dịch corona. 68% người Đức cho hay quan điểm của họ về Hoa Kỳ đă xấu
đi trong năm qua, và danh tiếng của Trung Quốc cũng đă bị tổn hại, giảm
đi 11%.
Tại Pháp, cuộc khảo sát của Ifop được thực hiện vào cuối tháng 4 cho
thấy chỉ có 12% người tham gia khảo sát tin rằng Trung Quốc là nước có
khả năng nhất trong việc đáp ứng những thách thức trong thập kỷ tới.
Trường hợp ngoại lệ quan trọng là Ư, nhưng từ Ư lâu đă có thiện cảm với
Trung Quốc, và ư kiến có vẻ dễ dàng
Chính trị gia châu Âu sẽ bỏ rơi Trung Quốc?
Bây giờ, câu hỏi dành cho các chính trị gia châu Âu hiện nay là làm thế
nào để sử dụng nhận thức mới này để chống lại Trung Quốc mà không rơi
vào cuộc chiến tranh lạnh của Tổng thống Trump.
Bước đầu tiên là lập danh sách những ǵ được xem là phụ thuộc vào Trung
Quốc, và việc đánh giá sàng lọc đầu tư đă được tiến hành ở Pháp, Đức, Ư
và Tây Ban Nha. Le Maire cam kết “tăng cường chủ quyền trong các chuỗi
giá trị chiến lược” như ngành công nghiệp ô tô, hàng không vũ trụ và
dược phẩm.
Thử nghiệm tiếp theo là hướng đi riêng của Trung Quốc. Các cựu quan chức
và chuyên gia tư vấn giàu kinh nghiệm không bị mê hoặc v́ “trường phái
Ngoại giao Mafia” của Trung Quốc. Học giả Trung Quốc Lanxin Xiang thừa
nhận rằng ông đă gây rắc rối khi tranh luận về việc họ xem thường mục
tiêu chiến lược của Trung Quốc trong việc biến EU thành vùng đệm chống
lại Mỹ.
Tương tự, Long Yongtu người đă đàm phán cho Trung Quốc gia nhập Tổ chức
Thương mại Thế giới năm 2001, và nhờ đó Trung Quốc tăng trưởng kinh tế
đáng kinh ngạc, đă cảnh báo vào tháng Năm rằng Trung Quốc có thể tự cô
lập trong trật tự kinh tế toàn cầu mới.
Ông nói: “Trung Quốc cũng là một thành viên quan trọng trong toàn cầu
hóa, v́ vậy khi ai đó bắt đầu nói về ‘thoái toàn cầu hoá’ th́’ tất nhiên
chúng ta phải hết sức cảnh giác về điều đó”.
Tuy nhiên, khi Tổng thống Trump cố gắng sử dụng số phận của Hồng Kông
làm lư do để triệu tập Nhóm (G7), đặc biệt là các siêu cường ở châu Âu,
để chống lại Trung Quốc, th́ Trung Quốc có thể nhân ra rằng đă quá muộn
để châu Âu quay trở lại./-
